Regelmatig trekt de Belastingdienst een ANBI-beschikking in. Bovendien gebeurt dat vaak met (soms enkele jaren) terugwerkende kracht. In dit artikel bespreken we enkele situaties en redenen voor het intrekken van de ANBI-beschikking. De voorbeelden laten zien welke punten voor een ANBI van belang zijn om goed op orde te hebben.
Met een door de Belastingdienst voorgeschreven formulier kan een instelling verzoeken om toegevoegd te worden aan de zogenaamde ANBI-lijst. Dat is een publiek beschikbare lijst op de website van de Belastingdienst met een overzicht van alle ANBI’s. Zo kunnen donateurs zien of hun gift aftrekbaar is. Behalve voor donateurs is de ANBI-status ook van belang voor onder andere vrijstellingen voor de schenk- en erfbelasting die voor een ANBI gelden.
Na ontvangst van het formulier beoordeelt het ANBI-team van de Belastingdienst of aan de voorwaarden voldaan wordt. Soms wordt geprobeerd vóór oprichting van een stichting met de Belastingdienst te overleggen of de beoogde activiteiten en statuten aan de eisen voldoen. Meestal lukt dat echter niet en moet eerst opgericht worden voordat een officiële aanvraag ingediend en beoordeeld kan worden.
De Belastingdienst beoordeelt of uit de in de statuten genoemde doelstellingen én de geplande feitelijke activiteiten blijkt dat de instelling rechtstreeks het algemeen belang beoogt en dient (voor minimaal 90%). Aan de hand van het aanvraagformulier en de daarin genoemde verplichtingen beoordeelt de Belastingdienst verder of met de werkzaamheden en geldstromen het algemeen belang ook echt gediend wordt en of aan de overige verplichtingen voldaan wordt. Regelmatig wordt een aanvraag afgewezen omdat het doel te weinig ‘algemeen nut’ heeft en volgens de Belastingdienst dus een particulier belang voorop staat.
Het is al diverse keren voorgekomen dat een ANBI-status werd ingetrokken, soms met enkele jaren terugwerkende kracht. Zo nu en dan wordt een ANBI-status ingetrokken zonder dat er iets gewijzigd is bij de ANBI. Dan wordt in feite geconcludeerd dat de ANBI-status ooit ten onrechte is toegekend. Vaker is de oorzaak dat na verloop van jaren de activiteiten van de ANBI veranderd zijn of dat aan diverse voorwaarden niet voldaan wordt.
Meestal krijgt de ANBI gelegenheid alsnog aan de voorwaarden te voldoen. Dat gebeurt vaak bij ANBI’s die niet binnen een half jaar na het kalenderjaar hun financiële stukken op internet gepubliceerd hebben. Vaak is dat echter niet het enige gebrek. Als aan meer voorwaarden niet voldaan is, kan meteen intrekking van de ANBI-status plaatsvinden. Dat gebeurde in een situatie waarin naast de publicatieplicht niet voldaan was aan de administratieplicht, de zogenaamde oppoteis en het verbod op een winstoogmerk.
In uitspraken van rechters over ingetrokken ANBI-beschikkingen blijkt dat de belangrijkste reden onduidelijkheid is over de algemeen nuttige doelstelling of wat daarvan blijkt uit de werkelijke activiteiten. De wet noemt 13 categorieën ANBI’s. De doelstellingen en activiteiten van een instelling moeten binnen één of meer van die categorieën vallen. Vaak blijken het doel en de activiteiten te vaag te zijn. De bewijslast dat aan de ANBI-voorwaarden voldaan is ligt bij de ANBI. In een uitspraak van Rechtbank Den Haag van eind 2023 was de conclusie dat niet aan die bewijslast voldaan werd. De ANBI-status werd met een terugwerkende kracht van bijna 5 jaar ingetrokken. In die zaak waren het doel en de activiteiten niet voldoende concreet bepaald. Uit de stukken bleek verder onvoldoende dat de werkzaamheden voor ten minste 90% het algemeen nut dienden. Ook was niet duidelijk waaraan het geld is besteed. Zoals ook in andere zaken bleek uit dat laatste dat hier nog meer aan de hand was. Er was ook niet voldaan aan het zogenaamde beschikkingsmachtcriterium, de administratieplicht en de inlichtingenplicht.
Het intrekken van een ANBI-status met (forse) terugwerkende kracht kan zowel voor de ANBI als voor donateurs heel vervelende (fiscale en financiële) gevolgen hebben. Het is dus van belang regelmatig na te gaan of nog aan de ANBI-voorwaarden voldaan wordt!
